Eu ben vin estar ó moucho
Enriba d’ aquel penedo:
¡Non che teño medo moucho,
Moucho non che teño medo!
“Cantos, vagoas, queixas, sospiros, serans, romerias, paisaxes, debesas, pinares, soidades, ribeiras, costumes, tod’ aquelo en fin que pó-la sua forma e colorido e dino de ser cantado, todo ó que tuvo un eco, un-ha voz, un runxido por leve que fosse, que chegase á conmoverme, tod’ esto m’ atrevin á cantar neste homilde libro prá desir un-ha vez siquera, y anque sea torpemente, ôs que sin razon nin conocement’ algun nos despreçan, qu’ a nosa terra é dina d’ alabanzas, e qu’ a nosa lingua non é aquela que bastardean e champurran torpemente nás mais ilustradisimas províncias, c’ un-ha risa de mofa, qu’ á desir verdade (por mais qu’ esta sea dura), demostra á iñorancia mais crasa y á mais imperdoable inxusticia, que pode facer un-ha provincia á outra provincia hirman por probe qu’ esta sea. Mais he aqui qu’ ó mais triste nesta cuestion, é á falsedade con que fora d’ aqui pintan así ôs fillos de Galicia com’ á Galicia mesma, á quen xeneralmente xuzgan ó mais despreciable e feyo d’ España, cando acaso sea ó mais hermoso e dino d’ alabanza.”
Galicia é sempre un xardin donde se respiran aromas puros, frescura e poesia… E á pesar d’ esto chega á tanto á fatuidade d’ os iñorantes, á tanto á indina preocupacion que contra á nosa terra existe, qu’ inda os mesmos que poideron contemprar tanta hermosura (xa non falamos d’ os que se bulran de nos sin que xamais nos hayan visto nin ainda de lonxe, que son os mais) inda os que penetraron en Galicia e gozaron d’ as delicias qu’ ofrece, atreveronse á decir que Galicia era… un cortello inmundo!!…
…
Foy este ó movil principal que m’ impeleu á pubricar este libro, que mais que nadie, conoço que necesita á indulxencia de todos. Sin gramatica, nin regras de ningun-ha clás, ó lector topará moitas veces faltas d’ ortografia, xiros que disoarán ôs oidos d’ un purista, pró ô menos, e prá disculpar en algo estes defectos, puxen o mayor coidado, en reprodusir ó verdadeiro esprito d’ ó noso pobo, e penso qu’ ó conseguin en algo… si ben de un-ha maneira débil e froxa.
Do “Pólogo” de Cantares Gallegos“, 1863
VELEIQUÍ OS HOMES
I
AI OS xonllos doridos a carón deste mundo,
as mans xuntas que axuntan nun intre a ialma toda,
os beizos que agurgullan oracións coma fontes
na noite cecha, copas de sangre que fomega!
¿Qué donda mau alléa esmagóu contra os dentes
da Piniténcia os probes corazóns coma péxagos,
i enfióu pra as estrelas este berro da carne,
a sede que non morre, vella coma os camiños?
Saben os ollos que hai trálo valado un Reino
e que do anxo hastra o grilo brinca o gozo de Deus.
E Deus dá boa fada aos ollos namorados
que chegaron abertos ás portas do mencer.
Vese a Deus relocindo nos ollos dos que esperan
e nas língoas que alampan, tremando coma lapas,
un Pan feito de lúa, perdón e chucha eterna
pra aló das anduriñas i o bafexar dos bois!
Velaiquí os homes
de sonos sementados de estrelas e de virxes,
e de alma como a serra, que se brande e non creba,
i escuros pés romeiros perdidiños nas fragas,
i ollos que non amaron máis lus que a lus de Roma.
As maus que nivelaran campás xa aló nas nubes
ou que enfondiran cruces de loureiro nos trigos,
viran ás veces cómo lles medraba antre os dedos
a doce ferramenta e volviase espada…
Qué noite a das espadas acesas contra o hirexe,
i os carros dos Neróns trastumbando hastra o ceio.
A noite fomegou de sangre o testimoño,
i o vento iba chorando pra aló do mesmo mar.
II
E, cando apalparon a morte,
viron que era unha mau moi donda que mataba
unha lus i acendía outra lus, e, moi ledos,
chegáronse, amodiño, á soleira do Reino,
mesmo que o paporroibo nos días de gran neve
se acurrucha cantando nas portas dos labregos…
Nimbos, 1961 (in F. Fernández del Riego:Antoloxía de poesía galega.Do posmodernismo aos novos, Galaxia, 1980)
Despois de tantos días grises de auga e vento, Daniel Fernández e Jaime Casariego, de 1º ESO B, decidiron facer un conxuro ao mundo da cor e elixiron “Gris” de Manuel Luís Acuña .
Manuel Luís Acuña (1900-1975) pertence á escola hilozoísta. No seu único libro Fírgoas (1933) predomina a poesía hilozoísta, con algúns trazos cubistas.
GRIS
NIN BRANCO nin preto.
Eso.
Sin tremores de ríos
nin badaladas de páxaros.
Sin ritmo de astros
nin estraligos de noite medoñenta.
Sin oubeo de lobos cando o vento galga por cómaros e crebadas.
Sin salaios de arbres
cando asolagan rosas nos remuíños do solpor.
Periférico.
Sin cerne nin miolo.
Chairo.
Sin apertas de curvas nin adeuses de penedías.
Gris.
Fírgoas, 1933
Georges Braque, Clarinete e botella de ron na cheminea, 1911. Óleo sobre lenzo, 810 x 600 mm, Tate
A CERNA
HASE DE amar a cousa hastra que sangre,
O verdadeiro amor enferra en neve,
ara nun mar de rosas suco leve,
ai pro acadulla en sangre.
Tinguéuseche o machado en sangre loura,
Ai cómo, cernador, doi a batalla
coa que ún ama! Qué moura é a sombra moura
do machado na galla!
Despida contra o ceio A Que Non Fala,
a póla firme coma un xuramento,
berra nos dentes do machado e estala
e tordea no vento…
Sobre os cómbaros dondos coma un melro,
sobre as cornas dos bois, sobre o camiño,
cae arroulando un niño…
Eu vinte contra o sol, unha hora tola,
abrazado ao teu toro, derregando
a traxedia de Deus. Dóinos a póla,
pro seguimos cernando!
Hastra que caia a derradeira estrela,
cairá o machado en carne que choramos,
unha vida que amamos.
(Tirado da Antoloxía de poesía galega (Do posmodernismo aos novos) de Francisco Fernández del Riego)
Comemos orden. Nunca naceremos. José Ángel Valente